Zamek krzyżacki w Świeciu

We wrześniu 1309 r., po kilkutygodniowym oblężeniu, Krzyżacy zdobyli gród w Świeciu. Tym samym zakonnicy stali się panami Pomorza Gdańskiego. Kilka lat później Świecie obrano na siedzibą komtura. Komtur przewodził podstawowej jednostce organizacyjnej zakonu krzyżackiego – konwentowi.

Zamek w Świeciu był jedynym zamkiem wodnym wzniesionym na terenie państwa krzyżackiego. Położony był na półwyspie, otoczonym z trzech stron przez wody Wisły i Wdy. Z czwartej dostępu broniła szeroka fosa, przez którą przerzucono zwodzony most prowadzący na zamek. Głównym zadaniem świeckiej warowni było strzeżenie żeglugi wiślanej.

Północno-zachodnia wieża główna

Jako najwcześniejszą możliwą datę rozpoczęcia budowy zamku podaje się 1335 r. Prace ukończono prawdopodobnie około 1350 r. Świecki zamek pełnił jednocześnie funkcję twierdzy i klasztoru, siedziby komtura i konwentu.

Zamek składał się z zamku wysokiego i położonego na zachód od niego przedzamcza. Ceglany zamek wysoki został wzniesiony na planie kwadratu o boku około 51 m. Najbardziej okazałe były dwa skrzydła: północne i wschodnie, do których przylegały niższe – zachodnie i południowe. Skrzydła północne i wschodnie były podpiwniczone. Piwnice mogły znajdować się również pod częścią skrzydła zachodniego.

Kościół i refektarz zakonny znajdowały się na pierwszym piętrze skrzydła północnego. Pomieszczenia te były ogrzewane ciepłym powietrzem płynącym specjalnymi kanałami z położonego na parterze i w piwnicy pieca typu hypocaustum.

Ważnym miejscem była również sypialnia zakonna zlokalizowana na pierwszym piętrze skrzydła wschodniego. Skrzydło to istnieje obecnie tylko na poziomie piwnic.

Na narożach zamku zbudowano 4 okrągłe baszty, które były wysunięte przed lico murów obwodowych. Północno-zachodnia wieża główna o średnicy 10,24 m ma obecnie wysokość 34,73 m. Została zwieńczona blankami i machikułami, które są widoczne do dziś. Machikuł to wysunięty poza lico murów ganek zaopatrzony w otwory, z których obrońcy mogli razić atakujących np. wrzątkiem lub kamieniami. Pozostałe wieże wznosiły się na wysokość około 20 m i miały średnicę od 9,3 m do 10,2 m.

Zamek był bezskutecznie oblegany przez wojska polskie w 1410 r. W czasie wojny trzynastoletniej warownia została zdobyta przez oddziały walczącego przeciwko Krzyżakom Związku Pruskiego. Na mocy pokoju toruńskiego z 1466 r., Pomorze Gdańskie, a wraz z nim również Świecie, zostało odzyskane przez Królestwo Polskie. W latach 1466 – 1520 zamek wysoki był administrowany przez radę miasta Torunia, a następnie stał się siedzibą starostów świeckich.

Wieża północno-wschodnia

Twierdza została poważnie zniszczona podczas potopu szwedzkiego. Po pierwszym rozbiorze Polski, zamek był stopniowo demontowany na polecenie władz pruskich, a prace te wstrzymano dopiero w latach czterdziestych XIX wieku. W 1843 r. rozpoczęto odbudowę i zabezpieczenie budowli. Po raz kolejny zamek ucierpiał w czasie II wojny światowej.

W latach 1970 – 1975 prowadzono prace konserwatorskie, podczas których m.in. podniesiono mury najlepiej zachowanego reprezentacyjnego skrzydła północnego i zwieńczono je gankami strzelniczymi. W piwnicy skrzydła północnego odbudowano piec. Ponadto odgruzowano wieżę północno-zachodnią oraz zrekonstruowano wieżę północno-wschodnią, która wznosi się obecnie na wysokość 17 m. Zabezpieczono również dolne pozostałości wieży południowo-zachodniej oraz wieży południowo-wschodniej.

Jak dojechać:

Zamek znajduje się w województwie kujawsko-pomorskim, w Świeciu przy ul. Zamkowej 1. Niedaleko zamku znajduje się bezpłatny parking oraz camping.

Można również zaparkować przy ul. Mostowej, na parkingu przy moście na rzece Wda, a następnie przejść pieszo około 500 metrów trasą do zamku prowadzącą po wale Wdy.

Współrzędne GPS: 53°24′17,424″N 18°27′30,023″E

Zwiedzanie:

Od 2002 r. zamek jest udostępniany do zwiedzania. Turyści mają wstęp do północnego skrzydła oraz do wieży głównej, z której roztacza się piękny widok na okolicę. Wieża główna to najbardziej krzywa wieża w Polsce dopuszczona do zwiedzania, jej odchylenie od pionu wynosi 106 cm.

Zamek jest otwarty do zwiedzania przez 7 dni w tygodniu w sezonie od 1 maja do 30 września w godz. od 10:00 do 17:00. Poza sezonem zwiedzanie jest możliwe tylko w przypadku większych grup, po wcześniejszym uzgodnieniu terminu. Zwiedzanie z przewodnikiem – tel.: 52 330 13 51.

Ceny biletów:

pakiet rodzinny, który obejmuje 2 dorosłych i 2 dzieci – 12 zł,
dorośli – 5 zł,
dzieci i młodzież szkolna, studenci, emeryci i renciści – 3 zł,
dzieci do 7 lat – bezpłatnie.

Wstęp na dziedziniec jest bezpłatny.

Źródła wykorzystane do stworzenia wpisu:

1. M. Spławska – Korczak, Zamek krzyżacki w Świeciu. Próba rekonstrukcji zamku wysokiego w średniowieczu, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2014,
2. http://www.swiecie.eu/pl/page/zabytki – stan na 3 kwietnia 2016 r.,
3. https://pl.wikipedia.org/wiki/Zamek_krzy%C5%BCacki_w_%C5%9Awieciu – stan na 3 kwietnia 2016 r.