Cerkiew w Kruhelu Wielkim

Drewniana greckokatolicka cerkiew pw. Wniebowstąpienia Pańskiego zbudowana została na początku XVII wieku we wsi Kruhel Wielki, która aktualnie stanowi dzielnicę Przemyśla. Uznawana jest za jedną z najstarszych cerkwi w Polsce.

Budowla jest orientowana, powstała w konstrukcji zrębowej, składa się z trzech głównych członów, każdy z nich oparty jest na planie zbliżonym do kwadratu. Największe rozmiary ma położona centralnie nawa.

Nad prezbiterium i babińcem wznosi się dach kalenicowy, a nad nawą – namiotowy. Dach cerkwi oraz ściany zewnętrzne przykryte są gontem. Na szczytach poszczególnych części świątyni, znajdują się niewielkie, urokliwe banie zwieńczone metalowymi krzyżami.

Do północnej ściany prezbiterium przylega prothesis, czyli specjalne miejsce służące do przechowywania darów składanych na rzecz parafii. Jest to zarazem dowód archaiczności kruhelskiej cerkwi, ponieważ w późniejszych wiekach pomieszczenia tego rodzaju nie były budowane.

Pierwotnie cerkiew była znacznie niższa, mierzyła jedynie około 2/3 obecnej wysokości. Podwyższenie budowli do obecnego poziomu nastąpiło podczas przebudowy przeprowadzonej w 1884 r. W 1947 r. cerkiew została opuszczona, co było skutkiem powojennych przesiedleń mieszkających tu dotąd Ukraińców na tereny ZSRR. Gruntowne prace renowacyjne obejmujące rozbiórkę, konserwację poszczególnych elementów i odbudowę cerkwi prowadzono w latach 1988 – 2000.

Dzwonnica obok cerkwi w Kruhelu Wielkim

Do świątyni prowadzą dwa wejścia, jedno od zachodu, a drugie od południa. Wewnątrz nie zachowało się oryginalne wyposażenie. Zostało ono zniszczone lub skradzione, a jedynie niewielka część ikon znajduje się w Dziale Sztuki Cerkiewnej Muzeum-Zamku w Łańcucie. Na wewnętrznych ścianach świątyni widoczne są pozostałości polichromii z XIX wieku.

Obok cerkwi stoi kwadratowa, słupowa dzwonnica z XVIII wieku, której dach przykryty jest gontem.

Cerkiew obecnie jest własnością greckokatolickiej parafii archikatedralnej w Przemyślu. Nabożeństwa odbywają się tu jedynie okazjonalnie, każdego roku w święto Wniebowstąpienia Pańskiego.

Cerkiew w Kruhelu Wielkim jest częścią podkarpackiego Szlaku Architektury Drewnianej.

Jak dojechać:

Cerkiew położona jest na górze Lipnik, w dzielnicy Przemyśla – Kruhel Wielki, w województwie podkarpackim. Jadąc od centrum Przemyśla w kierunku Krasiczyna ul. Sanocką, będącą odcinkiem drogi krajowej nr 28, skręcamy w lewo w ul. Witoszyńską, Po przejechaniu około 900 metrów znajdziemy się na ul. Kruhel Wielki, którą również jedziemy około 900 metrów, aż ujrzymy na wzniesieniu po prawej stronie, około 100 metrów od drogi, cerkiew otoczoną przez drzewa.

Podróżując ul. Witoszyńską i ul. Kruhel Wielki w kierunku cerkwi, będziemy przez cały czas piąć się w górę krętą i coraz węższą ulicą.

Współrzędne GPS: 49°45′51,04″N 22°43′53,02″E

Zwiedzanie:

Cerkiew można oglądać tylko z zewnątrz.

Źródła wykorzystane do stworzenia wpisu:

1. A. Fortuna-Marek, Szlak Architektury Drewnianej. Podkarpackie, Podkarpacka Regionalna Organizacja Turystyczna, Rzeszów 2012,

2. https://pl.wikipedia.org/wiki/Cerkiew_Wniebowst%C4%85pienia_Pa%C5%84skiego_w_Kruhelu_Wielkim – stan na 31 lipca 2016 r.,

3. http://zabytki.przemysl.pl/obiekty%20sakralne/kruhel.php – stan na 31 lipca 2016 r.